Tựa đề “451 Độ F” – nhiệt độ mà giấy in sách bắt lửa và cháy rụi – đã ngay lập tức khơi gợi trong tâm trí mình hình ảnh những cuốn sách bị thiêu rụi trong lửa suốt cả tác phẩm.
Dù được xuất bản từ năm 1953 và chỉ dài hơn 200 trang, thế giới trong “451 Độ F” vẫn mang những nét tương đồng đáng sợ với xã hội hiện đại của chúng ta. Không thể phủ nhận rằng nền văn minh của chúng ta đang lao nhanh như một đoàn tàu mất kiểm soát về hướng viễn cảnh mà Ray Bradbury đã dự đoán từ hơn sáu thập kỷ trước – một xã hội phụ thuộc vào truyền thông và những thú vui giải trí hời hợt, dần lãng quên những giá trị bền vững và lâu dài.
Trong thế giới tương lai này, thay vì dập tắt hỏa hoạn, những người lính cứu hỏa lại cầm vòi phun lửa để đốt phá. Câu chuyện về 451 Độ F phản chiếu một cách đáng sợ những nét tương đồng với xã hội hiện đại của chúng ta, nơi truyền thông và công nghệ lấn át, khiến những giá trị bền vững bị lãng quên bởi những trò tiêu khiển nông cạn.
Nhân vật chính của “451 Độ F”, Guy Montag, là một lính cứu hỏa với nhiệm vụ đặc biệt: đốt sách. Trong lịch sử, nhân loại đã nhiều lần chấn động trước những sự kiện tiêu hủy sách, bởi việc đốt sách không chỉ là phá hủy một hiện vật mà còn là sự hủy hoại nghiêm trọng kho tàng tri thức của loài người, đe dọa xóa sổ cả nền văn minh. Nhưng thế giới trong “451 Độ F” đã vượt qua giai đoạn kinh hoàng đó từ lâu; giờ đây, xã hội đã gần như hoàn toàn khước từ sách, và những lính phóng hỏa như Montag làm việc với một tinh thần đạo đức nghề nghiệp chuẩn mực, với sứ mệnh “cứu người”.
Mọi chuyện bắt đầu thay đổi khi, trên đường về nhà, Montag gặp Clarisse McClellan, một cô gái hàng xóm kỳ lạ, luôn kể về người bác có những tư tưởng phi thường và chia sẻ những suy nghĩ về cuộc sống mà anh chưa từng nghe tới. Và bước ngoặt thực sự xảy ra khi Montag quyết định đọc những cuốn sách mà anh vốn có nhiệm vụ phải thiêu hủy.
Sự chuyển biến trong tư duy của Montag bắt đầu khi anh đặt câu hỏi “tại sao?”. Từ đây, tác giả Ray Bradbury đưa ra một lý giải đầy suy tư: việc tiêu hủy sách được xem như cách loại bỏ nỗi bất hạnh của con người, vì sách kích thích tư duy, mà tư duy lại là nguồn gốc của đau khổ. Con người chỉ có thể hạnh phúc khi tiếp cận những điều đơn giản, trực tiếp, và quên đi những gì khiến tâm trí phải bận lòng. Đội trưởng Beatty, người lãnh đạo đội lính phóng hỏa, luôn nhắc nhở: “Đừng đối mặt với rắc rối, hãy đốt chúng đi.”
Thực tế, quan điểm này không hề xa lạ. Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng đã từng chọn cách né tránh những vấn đề khiến mình đau khổ, tìm cách quên đi hoặc lảng tránh, thay vì đối mặt. Chúng ta tự thuyết phục bản thân bằng hàng loạt lý do để không phải suy nghĩ quá nhiều về nó. Trong thế giới giả tưởng của Ray Bradbury, xã hội đơn giản có thêm một chính phủ chỉ đạo cùng một đội lính phóng hỏa thay mặt mọi người thực hiện công việc này, kỹ lưỡng đến mức việc suy nghĩ xem nên đối diện hay quên lãng cũng chẳng còn là mối bận tâm của ai nữa. Tương tự như những người lính cứu hỏa giúp bạn giải cứu chú mèo mắc kẹt trên cây, lính phóng hỏa trong câu chuyện sẽ tận tâm “giải cứu” bạn khỏi những nỗi bất hạnh tiềm ẩn trong cuộc đời, ngay cả khi bạn chưa kịp nhận ra sự tồn tại của chúng.
Trong xã hội tôn thờ vật chất ấy, con người đã bị tổn thương quá nhiều, và cách họ tự bảo vệ mình là tiêu diệt mọi điều gây phiền nhiễu. Nhưng Ray Bradbury đã khéo léo cảnh báo rằng đôi khi, việc này cũng đồng nghĩa với việc chúng ta tự hủy hoại chính bản thân mình.
Đồng thời, ngọn lửa, biểu tượng xuyên suốt trong tác phẩm, không chỉ là công cụ hủy diệt mà còn mang ý nghĩa tái sinh, mang lại hơi ấm, phụ thuộc vào cách mà con người lựa chọn sử dụng nó. Vì thế, khi công nghệ không ngừng phát triển, chúng ta được trao cơ hội thu hẹp khoảng cách giữa con người, nhưng trách nhiệm của mỗi người là sử dụng công nghệ đúng đắn, phục vụ những mục đích ý nghĩa.
Tác phẩm này, dù mang đậm tính triết lý nhân văn, vẫn để lại cho mình nhiều suy tư chưa giải đáp hết khi đọc đến trang cuối. Tuy vậy, dù đã gần bảy mươi năm trôi qua kể từ khi Ray Bradbury xuất bản cuốn tiểu thuyết dài 230 trang này, nó vẫn giữ nguyên giá trị thời sự như ngày đầu. “451 Độ F” thực sự là một tác phẩm kinh điển của thể loại khoa học viễn tưởng, buộc người đọc phải nghiền ngẫm từng câu chữ bởi ý nghĩa sâu xa vượt qua cả cốt truyện.
Hoài Khanh – TTS Content Mareketing
